Τα δύο πρόσωπα της Ευρώπης απέναντι στον Τραμπ: Η ΝΑΤΟϊκή στήριξη και η εμπορική «κόντρα»

Οι αποφάσεις και οι ανακοινώσεις, της Συνόδου Κορυφής, ήρθαν κυριολεκτικά λίγες ώρες μετά την Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, όπου οι Ευρωπαίοι ηγέτες ενέκριναν αυξημένες αμυντικές δαπάνες και δεσμεύτηκαν για μεγαλύτερη συνεισφορά στις επιχειρήσεις της Συμμαχίας, σε μια σαφή προσπάθεια ικανοποίησης των διαχρονικών απαιτήσεων του Ντόναλντ Τραμπ για «δίκαιο επιμερισμό του βάρους». Η στροφή αυτή ερμηνεύεται ως πολιτικό μήνυμα καλής θέλησης προς την Ουάσινγκτον, ενόψει της κλιμάκωσης της εμπορικής αντιπαράθεσης.

Εδώ και έξι μήνες, ο Αμερικανός πρόεδρος έχει αναστατώσει την παγκόσμια εμπορική τάξη, επιβάλλοντας ή απειλώντας με δασμούς, μόνο και μόνο για να τους αποσύρει προσωρινά στο πλαίσιο διαπραγματεύσεων — με τη σαφή προειδοποίηση ότι θα επανέλθουν αν οι όροι δεν είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ.

Με μόλις δύο εβδομάδες να απομένουν πριν από την προθεσμία που έχει θέσει ο Τραμπ για την επίτευξη μιας νέας συμφωνίας με τις Βρυξέλλες, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, άφησε πίσω της τις παραδοσιακές τακτικές διαπραγμάτευσης. Αντ’ αυτών, πρότεινε να οικοδομηθεί μια νέα παγκόσμια εμπορική συμμαχία — χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η πρόταση της φον ντερ Λάιεν προβλέπει τη σύμπραξη της ΕΕ με τις 12 χώρες του εμπορικού συμφώνου CPTPP (Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership), στο οποίο ανήκει πλέον και το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο στόχος: Να δημιουργηθεί μια νέα παγκόσμια εμπορική αρχιτεκτονική, βασισμένη σε κανόνες — και ενδεχομένως να αντικατασταθεί ο υπολειτουργικός Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου.

Το χαρακτηριστικότερο στοιχείο; Οι ΗΠΑ δεν θα έχουν αυτόματη πρόσκληση.

«Θα δείξουμε στον κόσμο ότι το ελεύθερο εμπόριο μπορεί να λειτουργήσει, όταν βασίζεται σε κοινούς κανόνες και σεβασμό», δήλωσε η φον ντερ Λάιεν τα ξημερώματα της Παρασκευής, μετά τη λήξη της Συνόδου Κορυφής στις Βρυξέλλες. «Η CPTPP και η ΕΕ είναι μαζί μια δύναμη που μπορεί να αλλάξει το παγκόσμιο εμπορικό σκηνικό».

Όπως σημείωσε, εναπόκειται στους εταίρους του νέου σχήματος να αποφασίσουν αν και υπό ποιες προϋποθέσεις θα επιστρέψουν οι ΗΠΑ. «Απ’ όσο καταλαβαίνω», πρόσθεσε, «οι Αμερικανοί αποχώρησαν οι ίδιοι από τέτοιου είδους συνεργασίες στο παρελθόν».

«Καινοτόμα και απρόβλεπτη»

Η ιδέα μιας πιο επίσημης συνεργασίας με τον Ινδο-Ειρηνικό είχε ήδη συζητηθεί σε επίπεδο Επιτροπής τους τελευταίους μήνες, ως πιθανή απάντηση στους δασμούς του Τραμπ. Όμως, όπως σημείωνει το Politico, δεν άφησε περιθώρια παρερμηνειών ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ, ο οποίος δήλωσε ότι η ΕΕ πρέπει να γίνει «καινοτόμα, και ίσως λίγο απρόβλεπτη — όπως οι φίλοι μας πέρα από τον Ατλαντικό».

Ο Τουσκ, πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και βετεράνος των διαπραγματεύσεων του Brexit, δεν έκρυψε την ικανοποίησή του που η Ευρώπη, έστω και καθυστερημένα, φαίνεται έτοιμη να απαντήσει στον Τραμπ με τα ίδια όπλα.

«Αντιλαμβανόμαστε όλοι τη νέα μέθοδο που χρησιμοποιείται στις διαπραγματεύσεις και στην εμπορική πολιτική», είπε, αφήνοντας ελάχιστες αμφιβολίες για το ποιον εννοεί. «Οι ΗΠΑ είναι στενός εταίρος — αλλά οφείλουμε να είμαστε ισότιμοι και αποφασιστικοί».

Η πρόταση της φον ντερ Λάιεν απέσπασε τη δημόσια υποστήριξη του Γερμανού καγκελάριου Φρίντριχ Μερτς, ο οποίος δήλωσε: «Αν ο ΠΟΕ δεν λειτουργεί, τότε εμείς που εξακολουθούμε να πιστεύουμε στο ελεύθερο εμπόριο πρέπει να προχωρήσουμε με μια εναλλακτική λύση».

Ωστόσο, όπως παρατηρεί το Politico, πρόκειται ενδεχομένως για μια στρατηγική εκτροπή — μια προσπάθεια να αλλάξει η ατζέντα, την ώρα που μια δυνητικά δυσμενής συμφωνία με τις ΗΠΑ φαίνεται να πλησιάζει.

Το δίλημμα της ήττας ή των δασμών

Καθώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες έπαιρναν τις τελευταίες μπουκιές από το δείπνο τους, ενημερώθηκαν — σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του Politico — για νέα πρόταση των ΗΠΑ για συνέχιση των διαπραγματεύσεων. Η αντίδραση ήταν ψυχρή.

Η πραγματικότητα είναι ότι λίγοι πιστεύουν πλέον πως μπορούν να εξασφαλίσουν μια «καλή» συμφωνία με τον Τραμπ. Η συζήτηση περιστρέφεται πλέον γύρω από το πόσο «κακή» μπορεί να γίνει αποδεκτή για να αποφευχθούν οι εξοντωτικοί δασμοί.

Η Επιτροπή επιχειρεί τώρα να καταρτίσει ένα προσχέδιο συμφωνίας έως τις 9 Ιουλίου — την ημερομηνία που έχει θέσει ο Τραμπ ως καταληκτική. Σε διαφορετική περίπτωση, έχει προειδοποιήσει ότι θα αυξήσει τους δασμούς σε βασικά ευρωπαϊκά προϊόντα έως και 50%.

Μόλις πριν έναν μήνα, οι Βρυξέλλες επέκριναν τη συμφωνία που έκλεισε ο Τραμπ με τον Βρετανό πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ και διαβεβαίωναν ότι δεν πρόκειται να αποδεχτούν βασικό δασμό 10%. Πλέον, η ρητορική έχει αλλάξει.

«Το 0% είναι ιδανικό», είπε ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν. «Αλλά αν είναι να καταλήξουμε στο 10%, θα το αποδεχτούμε».

Ο Λιθουανός πρόεδρος Γκιτάνας Ναουσέντα δήλωσε στο Politico ότι η ΕΕ μπορεί απλώς να ελπίζει για ισότιμη μεταχείριση με το Ηνωμένο Βασίλειο. «Αυτό θα ήταν ίσως το καλύτερο δυνατό σενάριο», σημείωσε. «Αλλά το Λονδίνο έχει διαφορετική βαρύτητα στα μάτια της Ουάσινγκτον. Ελπίζω να μας αντιμετωπίσουν ισότιμα — αλλά θα το δούμε».

Επιλογή: Συμφωνία ή ρήξη

Όπως αποκαλύπτει το Politico, διπλωματικές πηγές αναφέρουν πως το δίλημμα για την ΕΕ είναι ξεκάθαρο: Είτε θα κυνηγήσει μια γρήγορη συμφωνία μέσα σε 13 ημέρες, είτε θα διακινδυνεύσει έναν παρατεταμένο εμπορικό πόλεμο με απρόβλεπτες συνέπειες.

Ο κίνδυνος, σημειώνουν, είναι να θέσει ο Τραμπ εν αμφιβόλω ακόμη και τη δέσμευση των ΗΠΑ για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, εάν θεωρήσει ότι η ΕΕ τον «πολεμά» οικονομικά. «Γιατί οι Αμερικανοί να πληρώνουν για την άμυνα χωρών που τους επιβάλλουν δασμούς;», είπε χαρακτηριστικά ένας διπλωμάτης.

Ο καγκελάριος Μερτς τάχθηκε υπέρ της άμεσης συμφωνίας — έστω και σε στοιχειώδη μορφή. «Έχουμε λιγότερο από δύο εβδομάδες. Δεν μπορεί να ολοκληρωθεί μια περίπλοκη συμφωνία σε τόσο χρόνο», είπε. «Οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες — από τα χημικά και τον χάλυβα μέχρι την αυτοκινητοβιομηχανία — υποφέρουν ήδη. Οι επιχειρήσεις κινδυνεύουν. Πρέπει να βρούμε μια λύση, και να τη βρούμε τώρα».