Γιατί κάποιοι αθλητές γίνονται όλο και καλύτεροι όσο γερνάνε; Η νευροεπιστήμη έχει την απάντηση

Στον κόσμο του αθλητισμού, όπου κυριαρχούν η νεότητα και η ταχύτητα, υπάρχουν αθλητές που στα τέλη της τρίτης δεκαετίας της ζωής τους ή ακόμη και στην τέταρτη δεκαετία, όχι μόνο αντέχουν στον ανταγωνισμό, αλλά πρωταγωνιστούν.

Ο Νόβακ Τζόκοβιτς συνεχίζει να ξεπερνά αντιπάλους σχεδόν μισής ηλικίας στα κορυφαία τουρνουά τένις. Ο ΛεΜπρόν Τζέιμς εξακολουθεί να καθορίζει τον ρυθμό στο ΝΒΑ, παίζοντας άμυνα απέναντι σε σέντερ και οργανώνοντας το παιχνίδι σαν πλέι μεικερ. Η Άλισον Φίλιξ κατέκτησε το 11ο ολυμπιακό της μετάλλιο στα 35 της, ενώ ο Τομ Μπρέιντι σήκωσε το τρόπαιο του Super Bowl στα 43, πολύ μετά την ηλικία που συνήθως αποσύρονται οι κουόρτερμπακ του NFL.

Η σταθερή υπεροχή αυτών των αθλητών δεν είναι μόνο θέμα ταλέντου ή θέλησης· είναι ζήτημα βιολογίας. Πρόκειται για μια προπονήσιμη σύμπραξη του εγκεφάλου, του σώματος και της νοοτροπίας, αναφέρει το The Conversation.

Ο ρόλος του εγκεφάλου

Η έρευνα στη νευροεπιστήμη δείχνει ότι η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε στιγμές υψηλής πίεσης αλλάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου. Ο προμετωπιαίος φλοιός – υπεύθυνος για τον σχεδιασμό, τη συγκέντρωση και τη λήψη αποφάσεων – γίνεται πιο αποδοτικός στη διαχείριση της προσοχής και στη λήψη αποφάσεων, ακόμη και υπό πίεση. Σε αγχωτικές καταστάσεις, όπως όταν ένας τενίστας βρίσκεται αντιμέτωπος με το match point σε έναν τελικό Grand Slam, αυτή η περιοχή του εγκεφάλου μπορεί να τον βοηθήσει να παραμείνει ψύχραιμος και να κάνει έξυπνες επιλογές – αλλά μόνο αν είναι καλά εκπαιδευμένη.

Αντίθετα, η αμυγδαλή, που λειτουργεί ως «ανιχνευτής κινδύνου», μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την απόδοση προκαλώντας πανικό ή λανθασμένες αποφάσεις και αντιδράσεις. Οι κορυφαίοι αθλητές μαθαίνουν να μειώνουν την αντιδραστικότητα της αμυγδαλής και να κρατούν τον προμετωπιαίο φλοιό σε εγρήγορση. Αυτό το εξελιγμένο εγκεφαλικό κύκλωμα επιτρέπει στους έμπειρους αθλητές να διατηρούν τον συναισθηματικό τους έλεγχο.

Καθοριστικό ρόλο σε αυτό παίζει ο εγκεφαλικός νευροτροφικός παράγοντας (BDNF) που είναι κάτι σαν λίπασμα για τον εγκέφαλο. Ο BDNF ενισχύει τη νευροπλαστικότητα – την ικανότητα του εγκεφάλου να δημιουργεί διαρκώς νέα νευρωνικά μονοπάτια μέσω εμπειρίας και εξάσκησης. Η έντονη σωματική δραστηριότητα, η πνευματική συγκέντρωση και η συνειδητή προπόνηση, σε συνδυασμό με ανάπαυση και βαθιές αναπνοές, αυξάνουν τα επίπεδα του BDNF. Αυτό μεταφράζεται σε καλύτερη διαχείριση του άγχους και ταχύτερη μάθηση κινητικών δεξιοτήτων.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι στιγμές που ο Τζόκοβιτς, μετά από απώλεια ενός σετ, παίρνει βαθιές, αργές αναπνοές. Δεν το κάνει μόνο για να καλμάρει τα νεύρα του, αλλά και για να ανακτήσει τον έλεγχο· είναι ένας μηχανισμός επαναφοράς της συγκέντρωσης και ελέγχου των νευρικών αντιδράσεων.

H «επανακαλωδίωση»

Η συνεχής προπόνηση και η συμμετοχή σε αγώνες υπό πίεση ουσιαστικά «επανακαλωδιώνουν» τον εγκέφαλο, διατηρώντας τον προμετωπιαίο φλοιό αιχμηρό και μειώνοντας την υπερδραστηριότητα της αμυγδαλής. Οι επιστήμονες ονομάζουν αυτή τη διαδικασία «γνωστική εφεδρεία» και «αλλόσταση» (η ικανότητα του σώματος να προσαρμόζεται σε νέες απαιτήσεις για να παραμένει σταθερό).

Αυτό δεν ισχύει μόνο για ελίτ αθλητές. Μελέτες σε ενήλικες όλων των ηλικιών δείχνουν ότι η τακτική σωματική δραστηριότητα – ιδιαίτερα οι ασκήσεις που προκαλούν τόσο το σώμα όσο και το μυαλό – ενισχύει τη νευροπλαστικότητα και μειώνει την ευαισθησία στο στρες. Προγράμματα που συνδυάζουν αερόβια κίνηση με ασκήσεις συντονισμού, όπως ο χορός, σύνθετες ασκήσεις ή ακόμα και το γρήγορο περπάτημα με ταυτόχρονη επίλυση προβλημάτων, βοηθούν στη διατήρηση δεξιοτήτων όπως η συγκέντρωση, ο προγραμματισμός, ο έλεγχος των παρορμήσεων και η ρύθμιση των συναισθημάτων με την πάροδο του χρόνου.

Η αποκατάσταση

Μετά από μια έντονη προπόνηση ή έναν αγώνα, συχνά θα δείτε αθλητές να ανεβαίνουν σε ένα ποδήλατο ή να περνούν λίγο χρόνο στην πισίνα. Αυτές οι ήπιες κινήσεις χαμηλής έντασης, ονομάζονται ενεργητική αποκατάσταση και βοηθούν στη σταδιακή χαλάρωση του νευρικού συστήματος. Όμως η πραγματική αποκατάσταση γίνεται με τον ύπνο, ο οποίος βοηθά στη μάθηση και ενισχύει τις νευρικές συνδέσεις που δοκιμάζονται κατά τη διάρκεια της προπόνησης και του αγώνα

Αν και η ταχύτητα και η εκρηκτικότητα μειώνονται με την ηλικία, δεξιότητες όπως η πρόβλεψη, η στρατηγική σκέψη και η λήψη αποφάσεων συχνά βελτιώνονται. Οι έμπειροι αθλητές έχουν εδραιώσει νευρωνικά κυκλώματα που δεν χάνονται άμεσα με το πέρασμα του χρόνου, γεγονός που εξηγεί γιατί συχνά υπερέχουν ακόμα και μετά την ακμή της φυσικής τους κατάστασης.