Ο «πόλεμος» για τη νέα Συρία έχει ήδη ξεκινήσει: Η περίπλοκη ιστορία πίσω από τις μαζικές σφαγές

Η νέα σουνιτική ηγεσία της χώρας – η οποία έχει καταφέρει προσώρας να κερδίσει τη στήριξη των δυτικών κυβερνήσεων, αλλά δεν έχει εξασφαλίσει την άρση των κυρώσεων που έχουν γονατίσει την οικονομία της χώρας – υποσχέθηκε να ρίξει άπλετο φως στις συνθήκες κάτω από τις οποίες περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τα πυρά των δυνάμεων που είναι πιστές σε αυτή.

Την ίδια στιγμή υποστηρίζει ότι η έκρηξη βίας δεν πυροδοτήθηκε από τις κυβερνητικές δυνάμεις ή ομάδες πιστές στη νέα ηγεσία, αλλά από πρόσωπα που ήταν πιστά στον Άσαντ. Ακόμη και αν κάτι τέτοιο προκύψει από την έρευνα δεν δικαιολογεί το εύρος των σφαγών που ακολούθησαν.

Επίσης η κυβέρνηση Αλ Σαράα, παρά την δέσμευση ότι θα έχουν ρόλο στην εξουσία οι μειονότητες, μέχρι τώρα δεν έχει αναλάβει κάποια τέτοια πρωτοβουλία γεγονός που έχει δημιουργήσει κλίμα δυσπιστίας από εκείνες, με τη θέση τους να παραμένει επισφαλής εν μέσω συνεχιζόμενης αστάθειας.

Για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά αυτό το ζήτημα, ο προσωρινός πρόεδρος και η κυβέρνησή του πρέπει να λάβουν τολμηρά και αποφασιστικά βήματα για την οικοδόμηση μιας Συρίας χωρίς αποκλεισμούς, όπου ο εθνικός διάλογος δεν είναι απλώς συμβολικός, αλλά και ουσιαστικός.

Οι εθνοτικές, θρησκευτικές μειονότητες της Συρίας

Υπάρχουν πέντε μεγάλες εθνοτικές ή και θρησκευτικές μειονότητες στη Συρία, δηλαδή οι Σουνίτες, οι Χριστιανοί, οι Κούρδοι, οι Δρούζοι και οι Αλαουίτες. Aξίζει να σημειωθεί ότι από την απογραφή του 1960 δεν έχει γίνει καταμέτρηση των Σύρων ανά θρησκεία και δεν υπήρξε ποτέ επίσημη καταμέτρηση ανά εθνικότητα ή γλώσσα.

Η μεγαλύτερη θρησκευτική ομάδα στη Συρία είναι οι Σουνίτες Μουσουλμάνοι. Η πλειοψηφία αποτελείται από αυτόχθονες Σύρους, αλλά υπάρχει επίσης σημαντικός αριθμός Σουνιτών Κούρδων, Τουρκμένων/Τουρκομάνων και Κιρκάσιων, καθώς και πρόσφυγες που έχουν φτάσει στη χώρα, όπως Ιρακινοί και Παλαιστίνιοι.

Ενώ οι Χριστιανοί δεν αποτελούν την πλειοψηφία σε καμία δεδομένη περιοχή, οι άλλες μειονότητες συγκεντρώνονται σε διαφορετικές περιοχές. Οι Δρούζοι ζουν στα νοτιοανατολικά, ενώ οι Κούρδοι στα βορειοανατολικά.

Οι Αλαουίτες Άραβες, η δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα θρησκευτικής μειονότητας στη χώρα, μόνο μετά τους Σουνίτες Μουσουλμάνους, είναι παρακλάδι του σιιτικού Ισλάμ και ζουν στο βορειοδυτικό τμήμα της Συρίας.

Το γεγονός ότι στη Συρία επί Άσαντ δημιουργήθηκε ένα κράτος Αλαουιτών, κατά κύριο λόγο ανοικτό στους Χριστιανούς και τους Δρούζους και κλειστό στους Σουνίτες, που αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού οδήγησε στην καλλιέργεια κλίματος έντασης ανάμεσα στις ομάδες.

Οι Αλαουίτες αφού πρώτα κατέλαβαν θέσεις εξουσίας στο καθεστώς Άσαντ και στη συνέχεια βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή του εμφυλίου που ξέσπασε το 2011 και τους έφεραν αντίπαλους με τις σουνιτικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένης και της οργάνωσης του νέου ηγέτη της χώρας Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, που ήθελαν να ρίξουν το καθεστώς έχοντας τη στήριξη του σιιτικού Ιράν και της επίσης σιιτικής Χεζμπολάχ του Λιβάνου.

Ο ίδιος ο Αλ Σαράα σε συνέντευξή του το 2015 στο Αλ Τζαζίρα είχε περιγράψει τους Αλαουίτες ως μία σέκτα που είναι εκτός της θρησκείας και του Ισλάμ και τους ζητούσε να αποκηρύξουν τον Άσαντ και να αλλάξουν τα πιστεύω τους για να μείνουν ασφαλείς. Τον Αύγουστο του 2015 το Ισλαμικό Κράτος απήγαγε πάνω από 200 Χριστιανούς, ενώ το 2018 σφαγίασαν πάνω από 200 Δρούζους. Οι σφαγές αυτές σε συνδυασμό με τις βιαιότητες του καθεστώτος Άσαντ οδήγησαν στην έξοδο εκατομμυρίων Σύρων οι οποίοι εγκατέλειψαν τη χώρα αναζητώντας καταφύγιο σε γειτονικές χώρες και στην Ευρώπη.

Οι Δρούζοι χωρίζονται πολιτικά σε δύο μέτωπα. Ενώ οι μεγαλύτερες και παραδοσιακές ομάδες στηρίζουν την κυβέρνηση της Δαμασκού και να υπερασπίζονται την εδαφική ακεραιότητα της χώρας, μικρότερες ομάδες διεκδικούν την αυτονομία.

Αντίστοιχα οι Κούρδοι με τη δική τους γλώσσα και πολιτισμό βρέθηκαν με το καθεστώς Άσαντ αντιμέτωποι με διακρίσεις και περιθωριοποιημένοι καθώς δεν ταίριαζαν στην εικόνα της αραβικής ταυτότητας που προωθούσε. Τα μέτρα που έλαβε ο Άσαντ εναντίον τους ήταν σκληρά. Δεν μπορούσαν να μιλήσουν τη γλώσσα τους, να δώσουν κουρδικά ονόματα στα παιδιά τους, ούτε στις πόλεις τους.

Με το ξέσπασμα του εμφύλιου το 2011 οι Κούρδοι εκμεταλλεύθηκαν την αδυναμία του καθεστώτος Άσαντ να έχει υπό τον έλεγχό του μεγάλα τμήματα της χώρας για να καταφέρουν να αποκτήσουν τον έλεγχο της περιοχής στα βορειοανατολικά της χώρας το 2012. Η νομιμότητά τους ενισχύθηκε στη συνέχεια λόγω του ρόλου που διαδραμάτισαν στην «εξάλειψη» του Ισλαμικού Κράτους με τις ΗΠΑ να προσφέρουν στρατιωτική βοήθεια.

H συμφωνία Σάικς – Πικό

Σε κάθε περίπτωση τα τραγικά αυτά γεγονότα είναι αποτέλεσμα της πολύπλοκης ιστορίας της περιοχής, καθώς διαφορετικές εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες αναγκάστηκαν να συνυπάρξουν και να δημιουργήσουν τη σύγχρονη Συρία, όπως οι Σουνίτες, οι Αλαουίτες, οι Αρμένιοι, οι Ασσύριοι, οι Δρούζοι, οι Άραβες Χριστιανοί, οι Τουρκμένοι κ.ο.κ.

Βάση για αυτή την μοιρασιά αποτέλεσε η συμφωνία Σάικς – Πικό του 1916 όπου Βρετανοί και Γάλλοι διαπραγματεύτηκαν την νέα τάξη πραγμάτων εν γνώση της Ρωσίας. Τότε ένας ένας Βρετανός και ένας Γάλλος διπλωμάτης – ο Σάικς και ο Πικό αντίστοιχα – μοίρασαν την «Εύφορη Ημισέληνο», την περιοχή που σήμερα καλύπτουν η Συρία και το Ιράκ και άλλες χώρες.

Την περιοχή αυτή την είχε υποσχεθεί ο Λόρενς της Αραβίας στον Σαρίφ της Μέκκας, Χουσεΐν Μπιν Αλί, που διακήρυξε την επανάσταση ενάντια στην Οθωμανική αυτοκρατορία.

Τελικά έχοντας χάσει την εμπιστοσύνη της συντριπτικής πλειοψηφίας του αραβικού πληθυσμού, το Παρίσι και το Λονδίνο δημιούργησαν στη Δαμασκό και στη Βαγδάτη μειονοτικά καθεστώτα για τον έλεγχο της περιοχής.

Η ιστορία της Συρίας

Το σύγχρονο συριακό κράτος ιδρύθηκε στα μέσα του 20ου αιώνα μετά από αιώνες οθωμανικής κυριαρχίας, ως γαλλική εντολή ύστερα από μια αποτυχημένη προσπάθεια να δημιουργηθούν αυτόνομες περιοχές με βάσει τις εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες. Τα γαλλικά στρατεύματα αποχώρησαν τον Απρίλιο του 1946, δίνοντας στο έθνος de facto ανεξαρτησία.

Η περίοδος μετά την ανεξαρτησία ήταν εξαιρετικά ταραχώδης, με πολλαπλές απόπειρες πραξικοπημάτων μεταξύ 1949 και 1971.

Το 1958, η Συρία εισήλθε σε μια σύντομη παναραβική ένωση με την Αίγυπτο, η οποία τερματίστηκε μετά από πραξικόπημα το 1961. Το πραξικόπημα του 1963 που έγινε από τη στρατιωτική επιτροπή του Κόμματος Μπάαθ ίδρυσε ένα μονοκομματικό κράτος, το οποίο διοικούσε τη Συρία υπό στρατιωτικό νόμο από το 1963 έως το 2011.

Οι εσωτερικές μάχες εξουσίας στις φατρίες του κόμματος Μπάαθ οδήγησαν σε νέα πραξικοπήματα το 1966 και το 1970, με τον Χαφέζ αλ Άσαντ να ανέρχεται στην εξουσία και να δημιουργεί το δικό του κρατικό μηχανισμό στηριζόμενο πάνω στους Αλαουίτες που έγιναν η ραχοκοκαλιά του καθεστώτος αν και ήταν μειοψηφία.

Επί Άσαντ, η Συρία έγινε μια κληρονομική δικτατορία. Μετά το θάνατό του το 2000 και τον διαδέχθηκε ο γιος του Μπασάρ ο οποίος συνέχισε την ίδια πολιτική με τον πατέρα του. Το 2011, ύστερα από την Αραβική Άνοιξη, στην ευρύτερη περιοχή, ξέσπασε αιματηρός εμφύλιος, που οδήγησε στη συρρίκνωση των Χριστιανών σε 2,5% από 10%. Στα τέλη του 2024, μια σειρά από επιθέσεις από έναν συνασπισμό δυνάμεων της αντιπολίτευσης οδήγησαν στην κατάληψη της Δαμασκού και στην πτώση του καθεστώτος του Άσαντ.

Γιατί μία ομοσπονδία είναι η μόνη λύση

Αν στη Συρία παγιωθεί ένα καθεστώς ελεγχόμενο από τους μαχητές του Τζολάνι, τότε η σύγκρουση με τους Αλαουίτες και τους Κούρδους θα είναι θέμα χρόνου, όπως επίσης και η συρρίκνωση, αν όχι η εξαφάνιση, των χριστιανικών κοινοτήτων της χώρας.

Εξ ου και έχει αρχίσει να κυκλοφορεί η πρόταση, εν γνώση των ΗΠΑ, για τη δημιουργία μιας ομοσπονδίας, κατά τα πρότυτα του Ιράκ η οποία θα δίνει σημαντική αυτονομία στις διαφορετικές ομάδες ενώ θα διατηρεί την εικόνα ενός κράτους.

Μπορεί αυτή η πρόταση να είναι ενδεχομένως η μόνη λύση για να μην βυθιστεί μελλοντικά στο χάος η χώρα ωστόσο δεν σημαίνει ότι οι χώρες που έχουν επενδύσει για να αποκτήσουν επιρροπή στην Συρία, όπως η Ρωσία, η Τουρκία και το Ιράν θα επιτρέψουν μία τέτοια εξέλιξη. Για την Τουρκία μία αυτονομία των Κούρδων θα μπορούσε να προκαλέσει ανάλογα αιτήματα από την δική της κουρδική μειονότητα, την ώρα που το Ιράν προσπαθεί να κρατήσει ζωντανές τις συμμαχίες με τους Σιίτες αλλά και τους Αλαουίτες.